بیماری کیست مویی یا سینوس پیلونیدال را اولین بار فردی به نام هاجز در سال ۱۸۸۰ توصیف کرد. کیست مویی حفره ای است که داخل آن موادی شامل چربی و کلافه های مو جمع می شود و به آن کیست «پیلونیدال» می گویند زیرا عامل به وجود آورنده آن مو است... این بیماری در طول جنگ جهانی دوم بین رانندگان جیپ که طولانی مدت در راه های ناهموار رانندگی می کردند و بالا و پایین می رفتند، شایع شد. به همین دلیل این مشکل «بیماری رانندگان جیپ» نامیده شد. این بیماری در وضعیتی مشابه در شکاف بین انگشتان آرایشگرها به دلیل وجود موی مشتریان و رطوبت نیز بروز می کند. برای آشنایی بیشتر با این مشکل گفت وگوی ما را با دکتر ماهرخ دائمی، متخصص جراحی عمومی و استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران بخوانید. ▪ خانم دکتر! این کیست دقیقا کجای بدن تشکیل می شود؟ ناحیه ایجاد کیست مو دقیقا در فرورفتگی قسمت بالای بین ۲ باسن و روی استخوان خاجی یا ساکروم است.
این فرورفتگی هنگام نشست و برخاست افراد یک حالت مکش ایجاد می کند، در نتیجه موها به آن سمت کشیده و خم می شوند. به همین دلیل نشستن طولانی مدت باعث خواهد شد سر موها به داخل نسج پوست فرو رود و به تدریج در اثر رشد مو یک کلاف مویی در محل تشکیل شود. برخی از پزشکان معتقدند به وجودآمدن این مشکل، زمینه مادرزادی دارد و کیست داخل نسج لایه های تشکیل دهنده جنین در دوران بارداری تشکیل شده است.
▪ آیا این باور که افراد پرمو بیشتر در معرض ابتلا به کیست مویی هستند، درست است؟ نه، زیرا برخی از مراجعان ما واقعا افراد کم مویی هستند. این حالت نشان می دهد ایجاد کیست مویی فقط به دلیل پرمویی یا نفوذ موها نیست و علل دیگری دارد که معمولا ناشناخته هستند. در ضمن این مشکل در آقایان شایع تر است.
▪ این بیماری بیشتر در چه سنینی اتفاق می افتد؟ معمولا در جوان ها دیده می شود و ما انتظار داریم اگر سینوسی وجود دارد، خودش را تا سنین ۲۵ تا ۳۰ سالگی نشان دهد. بعید است که افراد مسن با مشکل کیست مویی مراجعه کنند.
▪ این کیست ها معمولا چه نشانه هایی دارند؟ علایم بالینی این ضایعه بستگی به آن دارد که کیست چطور خودش را نشان بدهد. بسیاری از اوقات ممکن است کیست نشانه ای نداشته باشد و فرد اصلا از وجود آن بی خبر باشد. گاهی کیست خود را با درد در قسمت فوقانی باسن نشان می دهد. این درد می تواند یا به علت وجود کیست بدون هیچ عارضه ای به وجود آید یا به علت وجود عفونت در اثر تجمع مو و چربی باشد که در این صورت کیست به صورت آبسه درمی آید. گاهی هم بیمار به دلیل ترشحاتی که روی لباسش به صورت چرک و خون در آن ناحیه می بیند، مراجعه می کند.
▪ برای درمان کیست چه اقدام هایی انجام می شود؟ درمان کیست مویی به این بستگی دارد که بیمار در چه مرحله ای از تشکیل کیست به پزشک مراجعه کند اما تنها راه درمان آن جراحی است. این عمل جراحی، وسیع نیست فقط آبسه تخلیه و موها خارج می شوند. بعد حفره کاملا شستشو داده می شود. از آنجا که حفره کامل برداشته نمی شود، درصد بسیار زیادی از کیست ها دوباره عود می کنند. درمان کیست مویی در بیمارانی که در فاز ترشح هستند یا در بیمارانی که فقط با درد در ناحیه مراجعه می کنند و به نظر می رسد کیستشان هنوز عفونی نشده و در مرحله شروع ضایعه هستند، با بیمارانی که کیستشان به شدت عفونی شده، متفاوت است و برای درمانشان می توان یک جراحی کامل انجام داد و ضایعه را کاملا برداشت. در مورد وسعت جراحی برای برداشتن کیست مویی و اینکه جای ضایعه را چه باید کرد، بین جراحان اختلاف نظر وجود دارد. اگر بیمار در مراحل اولیه ایجاد کیست مراجعه کند و کیستش کوچک باشد، می توان آن را برداشت و به طور اولیه بخیه زد و زخم را ساده بست اما اگر کیست خیلی بزرگ یا عفونی باشد، نمی توان آن را پانسمان کرد زیرا زخم دچار مشکل می شود. به همین دلیل پس از برداشتن ضایعه، زخم را بخیه نمی زنیم و باز نگه می داریم. در مواقعی هم که حفره ایجاد شده بزرگ اما غیرعفونی باشد، از گوشت اطراف حفره در ناحیه باسن استفاده و زخم بسته می شود.
▪ باز نگه داشتن زخم مشکلی برای بیمار ایجاد نمی کند؟ نه، فقط باید زخمش را مرتب شستشو دهد و پانسمان کند تا به تدریج زخم التیام یابد و بسته شود. زمان بهبود زخم با توجه به شرایط بیمار و اندازه حفره، ممکن است تا ۲ ماه یا بیشتر طول بکشد. یکی از مشکلاتی که معمولا بیماران مبتلا به کیست از آن شکایت دارند، عود مجدد کیست حتی پس از یک جراحی بسیار خوب است.
به همین دلیل همیشه به آنها یادآوری می کنیم چند درصدی احتمال عود کیست وجود دارد.
▪ آیا افراد می توانند خودشان چرک و خون داخل کیست را تخلیه کنند یا حتما باید به پزشک مراجعه کنند؟ تخلیه کیست به وسیله خود افراد مستلزم آن است که لایه رویی زخم نازک شود. بارها افرادی را دیده ایم که پمادهای مختلفی روی کیست می مالند تا سر باز کند. این کار در این ناحیه بسیار خطرناک است زیرا پوست ناحیه فوقانی باسن ضخیم و مدت زمانی که طول می کشد تا لایه رویی کیست نازک شود و سر باز کند، طولانی است. مگر اینکه قبلا این ناحیه سینوسی و همراه با ترشح بوده باشد و حال دهانه سینوس بسته شده و محتویات داخل آن که باکتری هم در آن وجود دارد، ایجاد آبسه کنند. در این صورت فشار دادن آبسه باعث می شود دهانه سینوس مجددا باز شده و محتویات آن خارج شود. این تخلیه به هیچ وجه موثر نیست زیرا دهانه دوباره بسته می شود و دوباره آبسه می کند. فقط پزشک می تواند با جراحی تمام محتویات داخل کیست را کامل خارج کند. ضمن اینکه درد شدیدی که این بیماران دارند، اصلا اجازه نمی دهد که خودشان کیست را دستکاری کنند یا به پزشک مراجعه نکنند.
▪ بیماران پس از جراحی باید چه نکته هایی را رعایت کنند؟ اگر پس از جراحی زخمشان بسته شود، باید مدتی هنگام نشستن مراقب باشند تا فشاری به زخم نیاید. نباید ضربه بخورند و باید مواظب باشند زمین نیفتند زیرا ممکن است بخیه ها پاره شوند و زخم باز شود. نکته بسیار مهم پس از جراحی رعایت مسایل بهداشتی و نظافت است. این افراد، به خصوص کسانی که پرمو هستند، باید حتما موهای آن قسمت از بدنشان را از بین ببرند و مراقب باشند تا عرق در آن محل نماند. برای این کار بهتر است دستمالی را در چین قسمت فوقانی باسن بگذارند تا رطوبت عرق را بگیرد زیرا رطوبت و باکتری هایی که در محل وجود دارند، احتمال ابتلا به آبسه را بیشتر می کنند. اگر پس از جراحی زخم باز نگه داشته شود، باید مرتب پانسمان زخم عوض شود. پانسمان های خاصی وجود دارد که استفاده از آنها با توجه به مدت زمانی که از جراحی گذشته و شرایط بیمار، توصیه می شود. این پانسمان ها کمک می کنند تا زخم های مترشحه جمع شوند. در غیر این صورت می توان زخم را با سرم شستشو تمیز و پانسمان کرد.
▪ این افراد در اجابت مزاج مشکلی ندارند؟ نه اصلا، فقط اگر حس کردند پانسمانشان آلوده شده باید هرچه سریع تر آن را عوض کنند.
▪ برای افرادی که هنوز به این عارضه مبتلا نشده اند، راه پیشگیری وجود دارد؟ بله، اگر فردی پرمو است باید مسایل بهداشتی و نظافت را رعایت کند، موهای بین باسن را با استفاده از کرم های موبر و نه با تیغ از بین ببرد و از نشستن های طولانی خودداری کند.
کیست مویی